Van vandaag tot de verkiezingsdag
Het debat over de val van het kabinet Rutte IV is achter de rug. Dat het kabinet viel kwam voor velen als een verrassing. Op de maandag erna werden velen nogmaals verrast door een boodschap van de premier. Na het aantreden van een nieuw kabinet zal hij de politiek verlaten en niet meer beschikbaar zijn als lijsttrekker voor de VVD.
Deze plottwist kwam al bij aanvang van het debat: het openingsstatement van de demissionaire premier zorgde ervoor dat de pleidooien van vele fractievoorzitter linea recta in de prullenbak belandden. De door oppositiepartijen vooraf aangekondigde motie van wantrouwen richting Rutte lag plotseling niet meer op tafel en werd door diverse partijen ingewisseld voor (enig) lof richting de premier.
Hoe nu verder met de landelijke politiek is nog niet helemaal duidelijk, het proces wel. Wat gaan Kamer en kabinet nu doen met lopende thema’s, wat betekent de val van het kabinet voor het land en wie worden de nieuwe lijsttrekkers? Het proces en deze nog onbeantwoorde vragen worden hieronder behandeld.
Hoe nu verder?
Het kabinet is na de val demissionair, maar regeert door tot de aanstelling van een nieuw kabinet. Lopende zaken worden afgehandeld, maar het kabinet zal geen politiek gevoelige (controversiële) onderwerpen meer behandelen. Wat wel en wat niet controversieel is, wordt vastgesteld door de Eerste en de Tweede Kamer. De verschillende Tweede Kamercommissies zullen middels een extra procedurevergadering de lijst met controversiële onderwerpen vaststellen. Het gaat hier bijvoorbeeld om wetsvoorstellen en AMvB’s, kabinetsbrieven en geplande commissievergaderingen met het kabinet. Deze procedurevergaderingen vinden in de week van 5 september plaats, in de eerste week na het reces. Bij specifieke thema’s kunnen commissies hier ook eerder een besluiten over nemen.
Om een onderwerp controversieel te verklaren is een meerderheid nodig in de procedurevergadering. Daarna wordt er ook plenair in de Tweede Kamer gestemd over de lijst van controversiële onderwerpen. Deze stemming vindt plaats in de week van 12 september.
In de Eerste Kamer vindt ook vaststelling van de controversiële thema’s plaats. De fracties aldaar zullen hier voorstellen voor doen in een plenaire vergadering. Wanneer een nieuw kabinet is aangesteld vervalt in de Eerste en de Tweede Kamer de controversiële status. Valt dan alles stil? Dat hoeft niet. Vanuit het bedrijfsleven, vakbonden, decentrale overheden en natuurorganisaties komt de oproep om onder andere op de klimaataanpak en de woningbouw niet op de pauzeknop te drukken. De demissionaire premier liet weten wel door te willen pakken met thema’s als de kinderopvangtoeslag, gaswinning in Groningen en de oorlog in Oekraïne. Op thema’s als klimaat, woningmarkt, stikstof en migratie liggen de politieke partijen te ver uit elkaar en is er een grote kans dat deze thema’s controversieel worden verklaard.
Prinsjesdag
Tussendoor moet er wel worden gewerkt aan een begroting voor 2024, want op 19 september is het al Prinsjesdag. De kans is groot dat die dag een beleidsarme begroting wordt gepresenteerd. Zo kan het land door, maar zonder grote nieuwe plannen. Mogelijk zijn er thema’s die niet controversieel worden verklaard en dus veel draagvlak voor is waar wel op doorgepakt kan worden. Dat kan mogelijk worden meegenomen in een begroting. Maar voor veel thema’s zal gelden dat het aan een volgend kabinet is om nieuwe plannen te maken.
Nieuwe verkiezingen
De Tweede Kamerverkiezingen vinden plaats op 22 november 2023. Dit geeft partijen de kans om hun campagnes voor te bereiden en een lijsttrekker te kiezen. Ook worden verkiezingsprogramma’s en kandidatenlijsten opgesteld en moeten deze worden bekrachtigd in partijcongressen.
Partijen zijn hier nu druk mee in de weer. Maar met welke poppetjes en welke plannen is nog de vraag. De VVD heeft een kandidaat. Zij schuiven Dilan Yeşilgöz-Zegerius naar voren.
Voor het CDA geldt dat ministers Wopke Hoekstra en Hugo de Jonge én fractievoorzitter Pieter Heerma niet op de kandidatenlijst willen staan. Derk Boswijk wil de kar misschien wél trekken. Bij D66 wordt Rob Jetten de lijsttrekker en neemt Sigrid Kaag afscheid van het politieke toneel.
Bij de oppositiepartijen zijn er vraagtekens, maar wordt ook steeds meer duidelijk. De PvdA en GroenLinks schuiven Frans Timmermans naar voren. Bij de SP blijft Lilian Marijnissen lijsttrekker. Van DENK en BIJ1 is bekend geworden dat zij op zoek moeten naar een nieuwe lijsttrekker: Farid Azarkan en Sylvana Simons stoppen ermee. Of zij met een nieuwe leider zetels behouden is de vraag.
Hoe zal de kandidatenlijst van BBB eruit zien? De partij boekte een monsterzege bij de Provinciale Statenverkiezingen. Hebben ze nog voldoende talent over op de landelijke kandidatenlijst te zetten? Een flinke uitdaging, zeker wanneer er weer een enorme winst wordt geboekt. Wat gaat Pieter Omtzigt doen? Peilingen zijn palingen, maar bij deelname aan de nieuwe verkiezingen lijkt hij verzekerd van zetels. Het kan het politieke speelveld doen opschudden, maar een partij oprichten en leiden en de juiste medekandidaten vinden zal ook voor hem een aardig karwei zijn. Binnenkort zal hij laten weten of hij deelneemt aan de verkiezingen en weten we meer!
Vragen?
Wij houden de ontwikkelingen scherp in de gaten en helpen u graag bij ondersteuning of advisering rond deze zaken. Zo starten wij binnenkort met onze Verkiezingsmonitor. Hierbij hebt u snel en overzichtelijk in kaart waar partijen staan bij de voorbereidingen op de verkiezingen, wie zich bezighouden met de verkiezingsprogramma’s en welke kandidaten partijen naar voren schuiven. Vragen of interesse? Stuur mij gerust een bericht.
Gijs Petter, Director Intelligence bij Wepublic
