Column Hein Greven – Prinsjesdag 2023 Appelkruimeltaart

Willem-Alexander had een hoogst ongemakkelijke taak vandaag. Hij moest een campagnetroonrede voorlezen. Nu is ongemakkelijkheid een kerncompetentie van onze Koning, maar hij kan niets doen aan de verkruimelde visie die onder de troonrede ligt. Dat leverde een verhaal op dat bestond uit losse kruimels van vier partijen. Met als bindend criterium dat ze aansluiten bij wat de grootste groep kiezers vandaag wil horen en voelen.

De grootte van de kwesties die de Koning als belangrijkste noemt laat hier geen twijfel over bestaan: het armoedevraagstuk, het herstel voor de toeslagenouders, de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen, MH17 en de steun aan Oekraïne. Ingrediënten die beter te verteren zijn dan kansengelijkheid, gezonde overheidsfinanciën, structurele oplossingen voor de klimaatcrisis, overschakelen naar een circulaire economie en een nieuwe visie op de geopolitieke rol van Nederland.

Het politieke landschap is evident verkruimeld tot meer dan 20 partijen, waarvan er veel leunen op een focus op één issue zoals landbouw, immigratie, bestuurscultuur, bestaanszekerheid, klimaat, milieu, pensioen of boosheid in het algemeen. Bij die focus past het compromisloos vasthouden aan het eigen belang, eigen gelijk en eigen positie. Daarbij loont het bovendien om kruimels van overheidsbeleid er uit te halen en op zich te bekritiseren, zonder je druk te maken over de taartbodem.

Het dilemma is groot voor politieke partijen en media. Bied je een samenhangend recept voor de toekomst? Met een complexe bereiding waarvoor je met veel mensen lang in de keuken moet staan? Of schotel je snel en simpel kleine en licht verteerbare hapjes voor? Snacks die niet voedzaam blijken maar waar je wel van blijft eten? De kiezer kiest voor het laatste en media en partijen passen zich aan. Anders dreigt verlies van klikkers, kijkers en zetels. Zo verkruimelen we met zijn allen de publieke arena.

Er is dringend behoefte aan een nationaal recept voor appeltaart, dat het geheel meer laat zijn dan de optelsom van de kruimels. Lichtpunt was dat de Koning daar uiteindelijk ook op uitkwam: “we hebben [politici] nodig die houvast en hoop bieden in een tijd van grote veranderingen. Zo kunnen we blijven bouwen aan het maatschappelijk weefsel van ons land”.

Hein Greven