Bewogen weken in Berlijn: nog geen Schluss voor Scholz

Sinds de bom in de Duitse coalitie twee geleden barstte en bondskanselier Scholz (SPD) zijn minister van Financiën Lindner (FDP) de laan uitstuurde, zijn de gemoederen in Berlijn allesbehalve bedaard. Met nog drie maanden voor de verkiezingen van 23 februari 2025 beginnen de campagnes op stoom te raken. Na alweer een veelbewogen week in Berlijn informeren onze experts Wouter van Aggelen en Casper Bouwmeester u over de laatste ontwikkelingen.

Paleisrevolutie sociaaldemocraten afgewend

Terwijl Olaf Scholz acte de présence gaf bij de G20 in Rio de Janeiro, was nog niet het laatste woord gesproken over zijn Kanzlerkandidatur. Zijn zwakke positie, zowel binnen als buiten de SPD, gaf aanleiding tot openlijke twisten over de vraag of Scholz de sociaaldemocraten de campagne in moest leiden. Scholz staat bekend als een wat houterige bureaucraat (vaak weinig vleiend ‘Scholzomat’ genoemd) die min of meer toevallig de vorige verkiezingen (2021) won. Ook als bondskanselier is hij, mild uitgedrukt, niet de meest geliefde– hij bungelt steevast onderaan de populariteitslijstjes die Duitse media over hun politici bijhouden. Aanleiding voor kritische SPD’ers om aan de poten van aanvoerder Scholz te zagen.

Met name de populaire defensieminister Boris Pistorius kreeg de afgelopen weken steeds meer de wind in de zeilen. Pistorius is momenteel een van de populairdere politici in Duitsland en scoort goed bij verschillende groepen kiezers – de publieke omroep peilde onlangs dat 60 procent van de Duitsers hem een goede kanselier zou vinden. Bovendien is net als in Nederland de steun voor versterking van defensie sinds de oorlog in Oekraïne begon, aanzienlijk toegenomen. De waardering voor het werk van Pistorius is daar een reflectie van. Echter, de soep voor Scholz wordt toch niet zo heet gegeten als ‘ie even leek te worden opgediend. Pistorius maakte gisteren in een videoboodschap bekend dat hij niet beschikbaar is als kanselier en hij sprak zijn steun uit voor Olaf Scholz. Daarmee is de K-Frage voor de SPD beantwoord.

Het blijft de vraag of deze discussie überhaupt uitmaakt.. Met nog drie maanden te gaan voor de verkiezingen op 23 februari 2025 staat de SPD er historisch slecht voor. Peilingen laten zien dat de christendemocratische CDU-CSU bijna een derde van de stemmen wint. Hierna volgt op enige afstand de extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD), vervolgens SPD en de Groenen.

Ausland-Alleingang is niet meer

Ook in het buitenland raakt Scholz steeds meer onder druk. Duitsland is na de VS de grootste ondersteuner van Oekraïne, maar het zwaarste geschut wil Scholz niet leveren: Oekraïne moet het voorlopig doen zonder de Duitse langeafstandsraket Taurus. Net zoals bij de levering van tanks vindt de Duitse regering: zolang de Amerikanen het niet doen, doen wij het ook niet. Kein Alleingang!

Maar nu de VS heeft ingestemd met het gebruik van langeafstandsraketten door Oekraïne, en de Britten en Fransen zijn gevolgd, blijft het nog de vraag wat Duitsland gaat doen. Een meerderheid van het Duitse parlement, waaronder de groene en liberale coalitiepartners van de SPD, vindt dat de Taurus geleverd moet worden, maar Scholz houdt voet bij stuk, vrezend voor verdere escalatie van de oorlog. Dit doet zijn positie weinig goeds – des te meer omdat oppositieleider Merz (CDU-CSU) zich luidkeels uitspreekt voor het leveren van de Taurus-raket.

Vooruitblik

Al met al kan de Wahlkampf voor Scholz en zijn SPD niet veel slechter starten. Binnen zijn partij heeft hij een knauw gekregen en in de peilingen blijft de SPD kwakkelen. Desalniettemin staat hij optimistisch in de race. Volgens commentatoren hoopt hij op een vergelijkbaar Wahlwunder als in 2021, toen de CDU-CSU enkele weken voor de verkiezingen blunderde en de boel uit handen gaf. Of dit een realistisch scenario is, valt nog te bezien.

Op de flanken blijft het ook onrustig. De AfD en de radicaallinkse en pro-Russische Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) hebben in de deelstaatverkiezingen van september goed gescoord. De AfD staat dan wel tweede in de peilingen, maar wordt nog steeds categorisch uitgesloten van regeringsdeelname. De BSW, weinig populair in het westen van Duitsland zal hard aan de slag moeten om de kiesdrempel van 5 procent te halen. Die kiesdrempel kan voor de liberale FDP, tot voor kort coalitiepartner, ook nog eens een probleem worden.

Dit maakt dat er weinig variatie zit in de keuze voor coalitiepartners. De inmiddels tot Kanzlerkandidat benoemde Robert Habeck (de Groenen) heeft op zijn partijcongres vorige week nadrukkelijk de hand gereikt richting CDU-CSU. Friedrich Merz, de chef van CDU-CSU, wordt door de invloedrijke voorzitter van de Beierse tak van zijn partij onder druk gezet om weg te bewegen van de Groenen, maar tot een harde nein is het nog niet gekomen. Wat betreft samenwerking met de sociaaldemocraten houdt hij zich nog op de vlakte.

Bij Wepublic houden we de Duitse campagne de komende maanden goed in de gaten. Onze Duitslandkenners Wouter van Aggelen en Casper Bouwmeester hebben langjarig ervaring opgedaan in Duitsland en Wepublic werkt samen met Duitse kantoren van SEC Newgate voor een groeiend aantal Nederlandse klanten op de Duitse markt. Heeft u vragen over wat de ontwikkelingen in Duitsland voor uw organisatie betekenen en hoe u zich kunt voorbereiden op mogelijke verschuivingen in het politieke landschap? Neem contact op met Wouter van Aggelen of Casper Bouwmeester.