Algemene Politieke Beschouwingen:
kansloze symboolpolitiek en ge’Schoof’feerde oppositie

Hoewel de progressieve oppositiepartijen nog zo met elkaar hadden afgestemd dat ze de eerste algemene politieke beschouwingen van het kabinet-Schoof níet wilden laten overschaduwen door de uitdagingen op het gebied van asiel, werd dit (wederom) het allesoverheersende thema van het belangrijkste politieke debat van het jaar. Over de gevolgen voor de beeldvorming rond het kabinet-Schoof, het vertrouwen in het openbaar bestuur en de overlevingskansen van het nieuwe kabinet schreven Puck Blans en Wouter van Aggelen een blog.

Een symbolische brief aan Brussel
Nog voor de algemene politieke beschouwingen in de Tweede Kamer gisteren goed en wel begonnen waren, zette een opmerkelijke brief van Minister Faber de boel al op scherp. Haar brief aan de Europese Commissie, waarin zij een Nederlandse opt-out voor toekomstige Europese asielwetgeving bepleitte, werd door de oppositiepartijen in de Tweede Kamer meteen scherp bekritiseerd. De brief leek er vooral op gericht om haar harde lijn nog eens publiekelijk te markeren. De bereidheid van de Europese instellingen om een Nederlandse opt-out überhaupt in overweging te nemen, zal door de amateuristische aanpak van de minister evenwel niet snel toenemen. Niet alleen omdat een daarvoor benodigde herziening van het Europees Verdrag momenteel helemaal niet op de agenda staat. Maar ook omdat zij haar brief verkeerd adresseerde (aan de Europese Commissie in plaats van de Europese Raad) en omdat correspondentie met de Europese Instellingen via de door haar nu gepasseerde Minister van Buitenlandse Zaken hoort te verlopen. Zowel minister Faber als de minister-president plaatsten de brief echter in het kader van de ambitie van het nieuwe kabinet om te ‘kijken naar wat wél kan’. Een staaltje symboolpolitiek, dat op het eerste gezicht misschien ferm oogt, maar die op langere termijn het risico met zich meebrengt dat het kabinet de gewekte verwachtingen niet zal kunnen waarmaken. Dit terwijl er voor de door het kabinet zo vurig gewenste strengere asielaanpak best wel eens Europese steun zou kunnen zijn, als gewoon de gebruikelijke wegen zouden worden bewandeld. Een gemiste kans dus. Bijkomend probleem dat dit oplevert: als de Europese Commissie de wens van Faber negeert – en de eerste reactie van haar woordvoerder was meteen afwijzend, is ‘Brussel’ de voor de hand liggende boeman.

Wordt ‘extraparlementair’ nu buitenparlementair?
De door de opt-out brief van Faber al overrompelde Kamer raakte in de loop van de dag nog meer in beroering toen de oppositie, gesteund door NSC, premier Schoof vroeg om inzage in de ambtelijke adviezen met betrekking tot de voorgenomen asielcrisiswet. Hierop stuurde het kabinet tientallen pagina’s aan de Kamer die grotendeels waren zwartgelakt. Uit de passages die wel zichtbaar waren werd echter klip en klaar dat de ambtenaren van het ministerie van BZK vinden dat er geen sprake is van een noodsituatie die het uitroepen van een asielcrisis zonder instemming van het parlement rechtvaardigt.

Ook bleek dat de minister van BZK (Uijtermark, NSC) vanuit haar “verantwoordelijkheid voor het hoeden van de Grondwet en het rechtstatelijk handelen van het bestuur” is geadviseerd om niet in te stemmen met het buitenspel zetten van het parlement. Notabene SGP-leider Stoffer, die in principe welwillend staat tegenover de nieuwe coalitie, wees er dan ook op dat er via een spoedwet genoeg mogelijkheden zijn om via een democratisch gelegitimeerd en rechtstatelijk proces te komen tot een strengere aanpak op het gebied van asiel.

Wint strenge beeldvorming het van goed bestuur?
Omdat de coalitie uiteindelijk vasthield aan de gekozen buitenparlementaire route bleef het beeld hangen dat dit kabinet vooralsnog meer prioriteit geeft aan het uitstralen van strengheid ten opzichte van asielmigranten dan aan ‘goed bestuur’. Dat de acute aanpak van de asielproblematiek hiermee niet geholpen is, bleek gisteren nog uit berichtgeving in NRC. De krant meldde dat veel gemeenten nu al afwachtend zijn waar het gaat om het creëren van extra opvangplekken voor asielzoekers. Plekken die ze op basis van de Spreidingswet wel zouden moeten creëren. Argument, volgens de woordvoerder van de provincie Zuid-Holland: ‘recente ontwikkelingen in Den Haag dragen niet bij aan een eenduidig beeld van wat er van gemeenten wordt verwacht’.

Overleeft het kabinet deze eerste stormen?
Het laat onverlet dat de koers van het kabinet wel degelijk in de smaak valt bij een aanzienlijk deel van het electoraat. Geert Wilders refereerde gisteren dan ook meermaals aan de zetelwinst die hem in peilingen wordt toegeschreven. 

Voor de oppositiepartijen brengt dit een ingewikkeld dilemma met zich mee. Want ook al zijn hun bezwaren tegen de asielaanpak van het kabinet fundamenteel en juridisch onderbouwd, het is de vraag hoe ze dit beleid kunnen bestrijden zonder in de fuik te zwemmen dat de coalitie hen kan aanwrijven dat ze de ‘door de bevolking “ervaren” crisis’ (in de woorden van premier Schoof) negeren. Tegelijkertijd voert dezelfde premier een kabinet aan dat ‘goed bestuur’ tot een van de speerpunten van zijn regeerprogramma heeft verheven.

Dat nu bij de eerste grote voorstellen die het kabinet doet zowel de haalbaarheid als de uitvoerbaarheid meteen zo fundamenteel ter discussie staan zal een deel van de coalitie tot nadenken stemmen. Daarentegen staan juist deze coalitiepartijen er in de peilingen beduidend minder sterk voor dan de PVV van Geert Wilders, waardoor het er voorlopig naar uitziet dat het kabinet nog even tijd gegund wordt om het tij te keren.  

Wilt u inzicht in invloed? 
Juist in deze hectische tijden houdt Wepublic het politieke en maatschappelijke debat scherp in de gaten. Wilt u meer inzicht in de invloed die de politieke ontwikkelingen kunnen hebben op het beleid dat voor uw organisatie relevant is? Neem contact op met: Puck Blans of Wouter van Aggelen.