Post-Fact Society?

De afgelopen dagen stonden de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in de Verenigde Staten centraal. Hierbij hebben we tijdens deze studiereis ingezoomd op de campagnes van de Democraten en Republikeinen. Mij viel hierbij op dat veel van de Amerikaanse trends ook in Nederland zichtbaar zijn, zoals de sterke hang naar onderbuik-politiek.

We hebben de afgelopen week gesproken met Republikeinen, Democraten en zwevende kiezers. Mensen die zich actief inzetten voor hun partij en professonals die vanaf de zijlijn vol enthousiasme meekijken naar de huidige ontwikkelingen. Ze zeggen allemaal hetzelfde: de Republikeinen hebben er de afgelopen 8 jaar zelf voor gezorgd dat iemand als Donald Trump tot presidentskandidaat gekozen is. Feiten en cijfers lijken irrelevant en kiezers stemmen op de kandidaat die het hardst schreeuwt en de tegenpartij op het scherpst van de snede aanvalt.

Fact-free politics is een nieuwe tijd waarbij – over het algemeen genomen – populisten inspelen op groeiende gevoelens van onvrede en onzekerheid van het electoraat. Donald Trump kan het als geen ander. Zijn ‘acceptance’ speech zat volgens website PolitiFact vol met onwaarheden. Maar ook Hillary Clinton, die in haar speech veelal Donald Trump aanviel, lijkt mee te gaan in de trend van het verdraaien van feiten en cijfers voor eigen gewin. Wie deugt er dan wel, en wie niet? Duidelijk is, dat het zich niet alleen beperkt tot het verdraaien van cijfers tijdens speeches van de presidentskandidaten.

Bij ons gesprek met de Nederlandse ambassadeur in Washington, Henne Schuwer, bleek dat Amerikaanse politici en journalisten het niet zo nauw nemen met de waarheid. Zo zette voormalig vice-presidentskandidaat Rick Santorum (Republikein) Amsterdam weg als het Sodom en Gomorra van de Westerse Wereld: er werd vrij in drugs gehandeld en hulpbehoevende ouderen kregen verplicht een spuitje om ze van deze wereld te helpen. De ambassade ziet het als haar taak om dit soort feitelijke onwaarheden te corrigeren, zodat de reputatie van Nederland en het Nederlandse bedrijfsleven in de Verenigde Staten geen schade oploopt. Een nobel streven, waarvan ik hoop dat die niet onomkeerbaar blijkt als vooraanstaande politici het bij het verkeerde eind hebben over ons mooie land.

De Post-Fact Society begint een serieus probleem te worden in de wereld van communicatie, reputatiemanagement en public affairs. Wat we wel en niet geloven begint steeds minder af te hangen van een rationele keuze, maar steeds meer van onderbuikgevoelens. Stan Veuger van de American Enterprise Institute (AEI), een denktank aan de rechterzijde van het politieke spectrum in de Verenigde Staten, vertelde in ons gesprek met hem dat er in de politiek nog wel steeds grote behoefte is aan gewogen en betrouwbare informatie. Politici worden dermate veel belobbyd op Capitol Hill dat ze niet weten wat wel en wat niet waar is. Juist rapporten van onafhankelijke onderzoekinstituten als de AEI, maar ook de vele andere instituten die Washington rijk is, vinden gretig aftrek. Zeker omdat, anders dan sommige Nederlandse onderzoeksbureaus, zij niet werken op basis van contractonderzoek: de opdrachtgever kan de uitkomst van het onderzoek niet beïnvloeden. Een interessante gedachte om mee te nemen voor de Nederlandse politieke arena, waar dergelijke denktanks nauwelijks van de grond komen en de bestaande wetenschappelijke verenigingen van politieke partijen beperkte impact hebben.

Iedereen is er wel van overtuigd dat Hillary Clinton de volgende president van de Verenigde Staten zal zijn, zoals collega Arnoud Verhage ook al schreef. Maar in ons gesprek met onze partnerkantoren Interel Global en Gavel Resources waarschuwde zij wel: “Do not underestimate Donald Trump.”