Lobby-voorstel Lea Bouwmeester (PvdA) leidt tot schijntransparantie

Lobby-voorstel Lea Bouwmeester (PvdA) leidt tot schijntransparantie

Vandaag presenteerde Lea Bouwmeester (Tweede Kamerlid PvdA) een voorstel om de Nederlandse lobbypraktijk transparanter en toegankelijker te maken. Een thema dat binnen de public affairs wereld (BVPA, Transparency International) hoog op de agenda staat. Lea Bouwmeester focust zich in haar voorstel met name op de beïnvloeding van besluitvorming die op ministeries plaatsvindt. Hiermee beperkt Bouwmeester zich tot het ambtelijk proces en blijft de politieke lobby richting Tweede en Eerste Kamerleden buiten bereik. Dit levert het gevaar van schijntransparantie en verminderde toegang op met een lagere kwaliteit van besluiten als gevolg.
Kamerleden
Wie goed kijkt naar het democratische besluitvormingsproces, ziet naast de rol van de ministeries een essentiële rol weggelegd voor het parlement; Tweede en Eerste Kamerleden controleren de overheid en stemmen al dan niet in met voorgesteld beleid en wetgeving. Om zich een goed beeld te vormen van wenselijkheid, impact en inhoud van wetten wisselen Kamerleden – net als ambtenaren – van gedachten met burgers, politici en bedrijven. Essentieel onderdeel hiervan is de uitwisseling met professionele belangenbehartigers. Wie spreekt mevrouw Bouwmeester  – woordvoerder gezondheidszorg – in de aanloop naar een zorgdebat? Deze vraag is net zo relevant als de vraag hoe ambtenaren tot een besluit komen. Laat Kamerleden verantwoording afleggen, aangeven wie ze spreken en de agenda openbaar maken. En wie ze niet wilden spreken. Met als norm dat ze zoveel mogelijk en zo uiteenlopend mogelijke stakeholders betrekken bij hun gedachtevorming. Besluit als Tweede Kamer tevens tot het invoeren van een elektronisch stemsysteem, waarbij het stemgedrag van elk individueel Kamerlid inzichtelijk is. Transparantie en toegankelijkheid.
Schijntransparantie
Het voorstel van Lea Bouwmeester wekt de illusie dat door het vastleggen van gesprekken van ambtenaren inzichtelijk wordt hoe het ministerie tot nieuw beleid of een wetsvoorstel komt. Hierbij is sprake van schijntransparantie. Ambtenaren, ministeries, en trouwens ook Kamerleden, worden continu beïnvloed door de omgeving. Bij het lezen van de krant, het journaal, gesprekken met de partner op de bank, eten met studievrienden die toevallig in dezelfde sector werkzaam zijn en ga zo maar door. Bij de politieke actoren – ministers en Kamerleden bijvoorbeeld – speelt een groot deel van de afwegingen zich ook nog binnen de politieke partij af, op doordeweekse avonden en in weekenden, buiten de ‘Haagse vierkante kilometer’. Zij spreken tevens veel partijen die het woord lobbyist niet op hun visitekaartje hebben staan, maar bijvoorbeeld voorzitter van een branchevereniging, CEO, wethouder, gedeputeerde of prominent partijlid zijn. Deze groep belangenbehartigers wordt vaak – onterecht – niet onder de noemer lobbyist gevangen en niet meegenomen in dergelijke voorstellen. Dit tezamen is de realiteit van het besluitvormingsproces en door dit buiten beschouwing te laten wordt geen transparantie gerealiseerd, maar schijntransparantie. En dit bevordert de toegankelijkheid voor insiders die informeel en buiten beeld ambtenaren kunnen treffen en bemoeilijkt de toegang voor andere belanghebbenden, zeker als het effect ontstaat dat ambtenaren angstig en terughoudend worden in hun contacten omdat ze geregistreerd worden.
Drie adviezen
Wij geven Lea Bouwmeester graag drie adviezen mee, in de afronding van haar voorstel.
1.     Wanneer het besluitvormingsproces transparanter en toegankelijker moet worden, breng het volledige besluitvormingsproces in kaart, en neem alle besluitvormers – dus ook de Eerste en Tweede Kamer – mee in het voorstel. En maak het stemgedrag van individuele Kamerleden inzichtelijk.
2.     Definieer wat een lobbyist precies is. Zijn dat alleen betaalde public affairs professionals of ook voorzitters van brancheorganisaties, oud-ministers die een toppositie in het bedrijfsleven innemen en oud-Kamerleden die nu Gedeputeerde of wethouder zijn? Vallen burgers die het belang van hun wijk willen bepleiten hier ook onder? Met een heldere definitie wordt een stap gezet in het verhogen van de transparantie.
3.     Leg de lat hoog en deel de verantwoordelijkheid. Stel een duidelijke norm dat ambtenaren en Kamerleden geacht worden zich zo breed mogelijk te oriënteren in maatschappij bij de vorming van hun mening. Registreer ook wie geen gesprek kregen terwijl ze daar wel om verzocht hebben. En betrek lobbyisten bij dit onderwerp, bijvoorbeeld door registratie aantrekkelijk te maken.
We hebben een gezamenlijk belang bij een goede (reputatie) van het democratisch besluitvormingsproces. Wij denken graag mee. www.gksv.nl/wie-we-zijn