Europese Prinsjesdag: State of the Union 2022

Op 14 september 2022 sprak voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen het Europees Parlement toe in haar jaarlijkse ‘State of the Union’ (SOTEU).

Wat is de State of the Union?

De SOTEU bestaat uit een terugblik op vorig jaar en doet een vooraankondiging van de plannen voor komend jaar. Na afloop van de speech publiceert de Europese Commissie de zogenoemde ‘Letter of Intent’, waarin de Commissie de specifieke richtlijnen toelicht die zij wil agenderen.

Deze Letter of Intent vormt de basis voor discussie met lidstaten én Europese instellingen over eventuele laatste aanpassingen aan het ‘Working Programme’ van de EC, wat half-oktober gepubliceerd zal worden. Het belang van de SOTEU op de Europese lidstaten is enorm, ook voor Nederland, en wordt geregeld vergeleken met onze Prinsjesdag. Het is dan ook niet verrassend dat de Tweede Kamercommissie voor Europese Zaken op 26 september a.s. maar liefst 10 uur lang uittrekt voor een debat met premier Rutte over de Nederlandse positionering.

Hieronder wordt dieper ingegaan op de concrete maatregelen die Von der Leyen opperde tijdens haar SOTEU. Deze maatregelen zullen ook gevolgen hebben voor bedrijven en organisaties in Nederland. Het is daarom van groot belang voor uw organisatie om daar tijdig voorbereidingen voor te treffen, en daarin kan Wepublic een rol voor u spelen. Samen met u monitoren wij de voor u relevante thema’s op Europees niveau, zodat u altijd op de hoogte bent van de Europese ontwikkelingen. Meer weten? Lees meer op onze website, of neem contact op met Remco López Antezana of Gijs Petter.

Aanpakken van crisis

Zoals verwacht besteedde de in geel-blauwgeklede Von der Leyen veel aandacht aan de oorlog in Oekraïne. In aanwezigheid van de First Lady van Oekraïne Zelenska kondigde Von der Leyen aan om 100 miljoen euro te investeren in de reparatie van scholen die in het conflict zijn beschadigd en om Oekraïne te betrekken in de ‘free-roaming’ zone van mobiele netwerken.

Daarnaast was er grote aandacht voor de huidige energiecrisis en voor de wens om onafhankelijk te worden van landen zoals Rusland. Von der Leyen kondigde ook de zogenoemde ‘Windfall-tax’ aan. Deze cap stelt een limiet voor op de winst die elektriciteitsbedrijven mogen maken. Alles boven deze limiet wordt gebruikt om de hoge energierekening van mensen te compenseren.

Deze Windfall-tax vindt zijn origine in het Verenigd Koninkrijk, waar een deel van de exorbitante winsten van energiebedrijven werd afgeroomd. Het idee achter een dergelijke tax is om bedrijven te belasten die het geluk hadden om te profiteren van iets (zoals een crisis) waar ze niet verantwoordelijk voor waren (een ‘windfall’).

Ook in Nederland loopt de discussie omtrent dit onderwerp al, met een aangenomen motie van Volt om een grondslag te creëren voor een Windfall-tax in Nederland. Minister Kaag van Financiën komt hier met Prinsjesdag op terug.

De weg voorwaarts

Ambitie werd volop uitgesproken tijdens de SOTEU, zeker als het gaat om nieuwe technologieën. Zo kondigt de Letter of Intent meerdere concrete lange termijnplannen aan, waaronder een plan voor een Europese Waterstof Bank, waarmee de Unie 3 miljard beschikbaar stelt om te investeren in de waterstofmarkt. Ook stelt de Europese Commissie een European Critical Raw Materials Act voor om minder afhankelijk van China te worden voor het leveren van kritische grondstoffen. Daarnaast erkende Von der Leyen het belang van het aantrekken van talent van buiten de EU en stelt zij voor om 2023 als ‘European Year of Skills’ te dopen. Iets wat interessant kan zijn voor grote en kleine technische Nederlandse bedrijven in Eindhoven en Delft die kampen met structurele tekorten.

Deze aangekondigde maatregelen vallen binnen het patroon van afgelopen jaar: een Europa dat op bepaalde dossiers de leiding wil nemen, zoals eerder werd gedaan met de introductie van de Chips Act inzake strategische autonomie, of met de Digital Markets Act en Service Act inzake de regulering van online platforms.

Om dit patroon extra te ondersteunen wil Von der Leyen corruptie binnen de EU harder aanpakken, en wil zij de eerste stappen zetten naar een European Political Community, om beter samen te werken met landen die nu nog geen lid zijn van de EU, maar wel in de regio liggen. Hét thema van de SOTEU 2022 was Europese eenheid. Of dit nu ging om de oorlog in Oekraïne of de energiecrisis, het thema was duidelijk.

Wat nu?

De SOTEU werd met enthousiasme ontvangen door progressieve partijen, terwijl de conservatievere fracties in het Europees Parlement vraagtekens stellen bij een dergelijke leidende rol van de EU. Nu begint de zoektocht van Von der Leyen naar steun bij de lidstaten, wat via nationale debatten uiteindelijk moet leiden tot een Working Programme van de Europese Commissie. Half oktober zal naar verwachting de definitieve versie worden gepubliceerd. Hierin zal duidelijk worden hoeveel van de voorgestelde maatregelen daadwerkelijk zullen worden doorgezet tot een officieel wetgevingsproces.

Wij houden u graag op de hoogte.

Geschreven door Remco López Antezana.