De Vaandeldrager als wimpel voor de kunst en cultuursector

Woensdag 8 december 2021 werd bekend dat het Rijk door zou gaan met de aanschaf van Rembrandt van Rijns De Vaandeldrager (1636). Een stuk kenmerkend voor een keerpunt in de carrière van deze kunstenaar van eigen bodem, en daarmee de ontbrekende schakel in de Collectie Nederland, aldus van Engelshoven.

De Vaandeldrager is een van de eerste stukken die gemaakt zijn nadat Rembrandt voor zichzelf begon, symboliseert het begin van de onafhankelijkheid van Nederland en is de voorloper van de wereldberoemde Nachtwacht. Aardig stuk om te hebben, dus. Lange tijd in private handen komt het nu terug naar huis en zal het in publiek bezit beschikbaar zijn voor iedereen.

Een ongelukkig moment?

De feestelijke terugkeer van dit topstuk heeft echter een rauw randje. Voor het schilderij zal €175 miljoen neergelegd worden. Voor het grootste deel, €150 miljoen, zal het Rijk in eigen buidel tasten. Niet te ontkennen valt dat de aanschaf van dit stuk enigszins crue is en op een vrij ongelukkig moment komt. Al jaren heeft de kunst en cultuursector het lastig wegens structurele bezuinigingen en aanhoudende en veranderende coronamaatregelen. De Cultuurmonitor geeft aan dat de geleden verliezen binnen deze sector op de €2,6 miljard over 2020 en €2,8 miljard over 2021 liggen, bij de laatste zijn de maatregelen van november nog niet meegenomen.

Hoewel de overheid deze sector wel werkelijk ondersteunt, zo’n €3,1 miljard aan specifieke én generieke steun, haalt dat het niet bij de verliezen die geleden worden. Kunstenaars hebben zo’n 70% van hun omzet verloren. Veel kunstenaars en instellingen hebben hun werk de afgelopen tijd ten onder zien gaan. Het is daarom niet verbazingwekkend dat er met scheve ogen naar een prompte uitgave van €175 miljoen, waarvan €150 betaald door het Rijk, gekeken wordt. Veel gedupeerden hadden gered kunnen worden met deze miljoenen.

De kracht van de boodschap

Er ligt in deze aanschaf echter ook een niet te overkijken symbolische waarde. Onderschat niet de kracht van een boodschap, zeker in tijden van crisis. Denk aan Anjerdag, klappen voor de zorg of het thuishouden van diplomatieke delegaties naar de Olympische Spelen in China. De aanschaf van De Vaandeldrager is niet alleen een aanvulling op de Nederlandse kunstcollectie, het omvangt een boodschap die laat zien dat kunst en cultuur niet vergeten is en er nog zeker toe doet. Hiermee wordt erkenning en waardering gecommuniceerd aan een sector waar jarenlang overheen gekeken is. Moeite noch kosten dienen gespaard te worden als het gaat om Nederlandse kunst, cultuur en geschiedenis. Zelfs in lastige tijden zoals deze, zo luidt de boodschap. Ook van Engelshoven geeft aan dat deze aanschaf het belang van kunst en cultuur voor de samenleving onderstreept.

Idee is dan ook dat de winsten van deze aanschaf gedeeld zullen worden met heel Nederland. Het schilderij zal een tour door Nederland maken, wat voor extra aandacht zorgt voor verscheidene musea én regio. Wat ook veel geopperd is, door o.a de PvdA, PvdD, SP en GroenLinks, is dat deze aanschaf reden zou moeten zijn tot eenzelfde investering in de kunst en cultuursector. Nu is in het coalitieakkoord te lezen dat er €170 miljoen per jaar geïnvesteerd zal worden om herstel, vernieuwing en groei mogelijk te maken in de creatieve en culturele sector. Je durft bijna te dromen dat dit een direct gevolg is van De Vaandeldrager. Hoe dan ook, dit is een gigantisch bedrag in vergelijking met de jarenlange bezuinigingen en de beoogde investeringen uit 2018.

Het bieden van kansen

Zoals de BBB-fractie het stelde, als de aanschaf van De Vaandeldrager iets laat zien is het dat ‘geld vrijmaken voor zaken die je belangrijk vindt geen kwestie is van of er geld beschikbaar is, maar waar je het voor overhebt’. Deze aanschaf laat daarmee zien dat Nederland het wel degelijk voor deze sector over heeft. Dit biedt kansen op het gebied van kunst en cultuur. Kunst en cultuur niet belangrijk of relevant? De overheid spendeert €150 miljoen aan een schilderij in crisistijd, juist omdat kunst en cultuur wél belangrijk is. Zo ontstaat er naast de financiële ruimte ook draagvlak.

Wepublic kan helpen dit draagvlak optimaal te benutten. Heeft uw organisatie doelen voor ogen binnen het creatieve of culturele domein, waarbij advies over positionering, profilering en de politieke en publieke arena een bijdrage kan leveren? Met haar grote kennis en ervaring op het gebied van communicatie en public affairs kan Wepublic helpen deze te realiseren. Heeft u ambitie om in te spelen op dit momentum of verdere vragen? Neem hier rechts contact met ons op.

Geschreven door Ophelia Hagen