Een voorproefje op een coalitieakkoord op hoofdlijnen: De sociale zekerheid

In politiek Den Haag heerst een brede consensus: De Nederlandse politiek is toe aan een nieuwe bestuursstijl. Volgens de informateur Tjeenk Willink is een coalitieakkoord op hoofdlijnen een essentieel onderdeel van deze nieuwe bestuursstijl. Hij stelt hierbij voor om over een aantal onderwerpen wél vooraf te besluiten, namelijk de stikstofcrisis, klimaat, migratie, ongelijkheid (sociale zekerheid) en de versterking van de rechtsorde. Wepublic geeft alvast een voorproefje wat er tijdens de formatie besproken kan worden op het gebied van sociale zekerheid. Hoe denken potentiële coalitiepartijen (VVD, D66, CDA, CU, SP, GroenLinks en PvdA) over dit thema? Een eerste analyse laat zien dat de partijen weliswaar kiezen voor soortgelijke plannen, maar dat het ambitieniveau sterk uiteenloopt. Wepublic bracht het voor u in kaart aan de hand van de tool: formatiehulp.nl.

De ongelijkheid in inkomen en vermogen

Alhoewel Nederland in vergelijking met andere landen een lage inkomensongelijkheid kent, is in vergelijking de vermogensongelijkheid in dit land erg groot. Zo blijkt uit de berekeningen van het CBS dat het totale vermogen van Nederland niet evenredig verdeeld is: de rijkste 10 procent had in 2017 64 procent van het vermogen in handen, waardoor 36 procent overblijft voor de 90 procent overige huishoudens. Vermogen wordt dus in een stuk mindere mate belast.

De doorrekeningen van het CPB laten zien dat bij alle partijprogramma’s, met uitzondering van de VVD, de inkomensgelijkheid verhoogd wordt. Alle partijen willen daarnaast de lasten op vermogen verzwaren, maar het verschil in de verzwaring is opvallend. De VVD en het CDA verzwaren de lasten met minder dan 5%, terwijl GroenLinks en de PvdA van plan zijn vermogen tot maar liefst 25% meer te verzwaren. Hierbij introduceren GroenLinks, D66, de SP en de PvdA een nieuw vermogensbelasting.

Minimumloon

Onderhandelingen over het verhogen van het minimumloon lijkt op eerste gezicht snel te kunnen worden afgetikt. Alle potentiële coalitiepartijen zijn voor een verhoging. Echter verschilt het wederom hoeveel de partijen voornemens zijn om het minimumloon te verhogen. De grootste verhoging, namelijk rond de 20%, wordt doorgevoerd door de SP, GroenLinks en de PvdA. Net als D66 en de CU koppelen zij de minimumloonsverhoging (gedeeltelijk) aan uitkeringen en toeslagen. Hierdoor kunnen mensen in de bijstand en AOW ook meeprofiteren van de stijging. De VVD (+10%) en in mindere mate CDA (+3,6%) verhogen het minimumloon zonder doorwerking op uitkeringen en toeslagen. Het loskoppelen is voor zowel het CDA en de VVD een hard punt. Zij vinden dat werk moet lonen.

Kinderopvang

Op het gebied van kindregelingen worden de partijen het ook niet gelijk eens. De PvdA, GroenLinks, D66 en de SP zijn voor gratis kinderopvang, waarbij zowel GroenLinks en D66 daarnaast ook de buitenschoolse opvang gratis maakt. De CU en het CDA treffen weliswaar maatregelen om kinderopvang betaalbaarder te maken, maar maken de opvang niet gratis. De VVD wil een heel andere richting op. Zij beperken de kinderbijslag en het kindgebonden budget tot maximaal twee kinderen per huishouden.

Kortom, een coalitieakkoord op hoofdlijnen lijkt op het eerste gezicht slechts toekomstmuziek te zijn. Alhoewel partijen vaak in dezelfde richting denken, stuit men al snel op grote verschillen in de intensiviteit van de plannen. Tijdens de onderhandelingen moet blijken of partijen bereid zijn op dit punt concessies te doen. Maar voor nu ziet het ernaar uit dat een dun coalitieakkoord alleen haalbaar is als gekozen wordt voor een heel dun lettertype.

Is uw organisatie benieuwd naar wat op dit moment de  trends en sentimenten zijn in politiek Den Haag en in de samenleving? Wilt u daarbij meer inzicht in hoe de politiek zich de aankomende vier jaar ontvouwt, zodat uw organisatie op tijd kan inspringen op de laatste ontwikkelingen? Daar helpen wij vanuit onze expertise graag aan mee. Zo kunnen wij bijvoorbeeld voor uw organisatie het toekomstige coalitieakkoord analyseren, gericht op vooraf bepaald specifieke thema’s. Neem vooral contact op met Maaike van Hooidonk.