The Voice of Holland, the Provinces
‘Aardverschuiving’. Dat is de kop van de krant van Wakker Nederland die vanochtend door heel Nederland de dag na de verkiezingen op de deurmat plofte. Een dag na de verkiezingen is het duidelijk dat de kiezer in Nederland een signaal heeft afgegeven. Een signaal aan het politieke midden en de regeringscoalitie.
Veel steun voor de partijen op de flanken, Forum voor Democratie, GroenLinks en wat groei voor 50PLUS en DENK. Rutte III heeft de kiezer nog onvoldoende weten te overtuigen. Ondanks de sterke economische groei voelt de burger het maar niet in de portemonnee en in de onderbuik.
Tegelijkertijd is de discussie over klimaat, integratie en Europa complex, waardoor het voor de kiezer nauwelijks meer te volgen is. De ontevredenheid blijft dus en partijen die daar eenvoudige oplossingen voor aandragen trekken stemmen. Voor het kabinet ligt er een grote uitdaging om de resterende regeerperiode meerderheden te vinden in de Eerste Kamer. En tegelijkertijd te bouwen aan vertrouwen en het realiseren van de plannen uit het regeerakkoord.
De trend was in 2011 al ingezet toen Rutte I moest vechten voor een meerderheid in de Eerste Kamer. De Provinciale Statenverkiezingen gaan namelijk niet echt over de provincies, maar over de Eerste Kamer. Is er vertrouwen in de zittende regering of niet?
Ook in de verslaglegging in de media en de wijze waarop partijen campagne hebben gevoerd, lijkt het meer te zijn gegaan over een tussentijdse peiling over hoe Nederland aankijkt tegen het VVD, CDA, D66 en CU kabinet. De uitdagingen op provinciaal niveau, zoals woningbouw, infrastructuur en krimpgebieden zijn daar nauwelijks tot niet aan bod gekomen. In diverse reportages in de media geven kiezers dit ook aan: zij vinden dat het weinig over de provincie gaat. Tegelijkertijd is de aandacht voor en aantrekkelijkheid van de provincie politiek buiten verkiezingstijd beperkt.
De laatste tijd lijken de verkiezingen meer en meer op een soort populariteitstest van politici. Elke partij brengt één boegbeeld naar voren dat zo goed mogelijk scoort. Zonder je al te veel te hoeven verdiepen in standpunten van politieke partijen en bijvoorbeeld het volgen van verkiezingsdebatten, kun je je stem al bepalen. Veel mensen laten zich op het laatste moment adviseren door een Stemwijzer of Kieskompas, waarbij je na een korte vragenlijst op basis van een algoritme een stemadvies krijgt voorgeschoteld. Ook word je als kiezer overspoeld met peilingen, polls en tussenstanden over hoe de politieke partijen ervoor staan.
Mensen horen graag bij de winnaar. De waardering of afkeer van de persoonlijkheid van het boegbeeld wint daarmee aan belang. Ideeën, laat staan ideologieën verliezen impact. Peilingen vlak voor de verkiezingen versterken het effect op een partij die aan de winnende hand is.
Verkiezingen in Nederland lijken verworden tot een soort “Voice of Holland”. Zonder je al te veel te verdiepen, maak je een keuze. Het wordt je als kiezer eenvoudig gemaakt: standpunten in hapklare brokken, landelijk bekende politici, het frame van een wedstrijd en de keuze of je wel of niet bij de winnaar wil horen. De lange termijn en de democratie vragen van ons als burger en als kiezer meer. Het vraagt ons, om ons te verdiepen, en ons niet te beperken tot het omdraaien van je stoel op het juiste moment. Vraag is of deze ontwikkeling nog omkeerbaar is.
Mark van den Anker is partner bij Wepublic
PS. Ook een Wepublic Verkiezingsmonitor om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen rondom de Provinciale Statenverkiezingen of de Europese Parlementsverkiezingen? Klik hier voor meer informatie.
