De gevolgen voor Rutte III van de Provinciale Statenverkiezingen

Pas eind mei weten we precies hoe de verdeling er in de Eerste Kamer eruit zal zien, wanneer de Statenleden de senatoren kiezen. Echter, het is vrijwel zeker dat de coalitie door de aanstaande Provinciale Statenverkiezingen haar meerderheid in de Eerste Kamer zal verliezen. Een probleem voor Rutte III.

Maar wat dan? Misschien dat Geert Wilders er anders over denkt, maar #stemrutteweg gaat niet direct op: het kabinet kan verder regeren, maar oppositiepartijen krijgen mogelijk wél meer in de melk te brokkelen. Wepublic en Public Cinema zetten 3 scenario’s op een rij: over links, over rechts óf de stekker eruit.

Scenario 1: Een groen sausje over Rutte III

Het GroenLinks van voorman Jesse Klaver zal Rutte en consorten steunen om zo het ‘meest groene kabinet ooit’ mogelijk te maken, maar niet zonder prijs: Klaver wil verdere vergroening. En de eerste stap van Rutte III is reeds gezet direct na de doorrekening van het Klimaatakkoord. De lasten voor burgers bij vergroening moeten omlaag en bedrijven moeten meer bijdragen, onder meer door een CO2-heffing. En GroenLinks wil – evenals bijna alle oppositiepartijen – meer geld naar de publieke sector. Politieagenten, leraren, ziekenhuispersoneel, allemaal gaan ze erop vooruit. Verder grote kans dat GroenLinks het kabinet wil laten draaien waar het gaat om tradities in Nederland: ‘tradities moeten meegaan met de tijd, en snel ook.’ Gezien de peilingen een logische optie, maar leeft er oud zeer bij Rutte na het weglopen van de onderhandelingstafel voor Rutte III door Klaver? Het lijkt mee te vallen.

Scenario 2: Een ruk naar rechts

Gezien de meest recente stappen van het kabinet bij het Klimaatakkoord en de kritische uitlatingen van Baudet lijkt dit geen voor de hand liggend plan. Maar met het oog op de sterke stijging van Forum voor Democratie in de peilingen leek het ons niet vreemd ook deze samenwerking in kaart te brengen. Daarnaast wordt de partij, in tegenstelling tot GroenLinks, niet als ‘de wegloper’ bij de coalitievorming van Rutte III gezien. Maar een ideale partner? Daar lijkt het niet op. Baudet zal zelf ook niet happig zijn op een samenwerking met dit kabinet, nog twee jaar lang van de zijlijn kritiek leveren zal hem geen windeieren leggen bij de eerstvolgende Tweede Kamerverkiezingen.

Maar enige gedoogsteun van Forum voor Democratie kan het kabinet net de benodigde stemmen geven. Hier zal ook wat tegenover staan, bijna omgekeerd aan de eisen van GroenLinks: Tradities blijven zoals ze zijn en grote investeringen in vergroening blijven uit of worden geschrapt. De publieke sector gaat er wel op vooruit, ook Baudet vindt dat deze groep meer geld verdient.

Scenario 3: De stekker eruit!

In het kader van duurzaamheid lijkt een stekker ergens uittrekken een verstandige zet, politiek gezien heeft dit echter verstrekkende gevolgen. Wat als belangrijke kabinetsvoorstellen in de Eerste Kamer zullen stranden of als er geen akkoord wordt bereikt over de begrotingen voor 2020 die uiteindelijk ook in de senaat besproken zullen worden, als de Eerste Kamer verder gaat dan enkel wetgeving op kwaliteit te controleren? Ook al zijn de senatoren niet gebonden aan het regeerakkoord of zijn er coalities nodig in de Eerste Kamer, het verliezen van een meerderheid in de Eerste Kamer kan voor de coalitie veel problemen opleveren. Mocht dit kabinet er niet meer in slagen om meerderheden te smeden in de Eerste Kamer dan kan het gevolg zijn dat de premier zijn ontslag zal aanbieden aan de koning.

Het gevolg: belangrijke thema’s zullen controversieel worden verklaard. Hiermee verklaren de partijen in de Tweede Kamer dat gedurende de tijd dat het kabinet demissionair is er geen ingrijpende besluiten op veel thema’s zullen worden genomen. Ofwel, investeringen gaan niet omhoog of omlaag: alles blijft bij hetzelfde totdat een nieuw kabinet haar plannen presenteert. Deze stilstand aan investeringen gaat gepaard met nieuwe verkiezingen en mogelijke nieuwe plannen en richtingen van partijen. Voor de huidige coalitiepartijen sowieso een zeer onwenselijke optie, op de ChristenUnie na staan ze allen op verlies van zetels in de Tweede Kamer.

Zeker een interessante tijd, maar of Nederland er verder mee komt…

Na de uitslag zullen de speculaties pas echt kunnen losbarsten. Doet het CDA het weer traditioneel beter tijdens de Provinciale Statenverkiezingen dan in de peilingen? Of kiest heel Nederland nu toch écht voor groen? Of overstijgt de opkomst van FvD de verwachtingen? Het gaat in ieder geval een grote opgave worden om dit door de premier breekbaar genoemde vaasje goed te lijmen. Premier Rutte ziet het zoals zo vaak in elk geval positief in en noemde het mogelijk verlies van de meerderheid in zijn persconferentie na de Ministerraad van 8 maart jl. in elk geval geen groot probleem: “Als we geen meerderheid hebben, wordt het meer koffie drinken en meer bellen.” Een bijltje waar Rutte vaker mee heeft gehakt in de periode Rutte II, maar of het genoeg is…

Gijs Petter en Pepijn Veerman zijn public affairs adviseur bij Wepublic

PS. Ook een Wepublic Verkiezingsmonitor om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen rondom de Provinciale Statenverkiezingen of de Europese Parlementsverkiezingen? Klik hier voor meer informatie.