Democratie wereldwijd onder vuur: tijd om je stem te laten horen

Voor de Wepublic Verkiezingsmonitors over de Provinciale Statenverkiezingen en Europese Parlementsverkiezingen schrijft iedere week een Wepublican een column vanuit zijn of haar perspectief. Ditmaal de beurt aan Judith Heyligers.

Het Freedom House, de denktank die de status van democratie in de wereld meet, publiceerde afgelopen week haar resultaten: voor het dertiende jaar op rij zag Freedom House het democratisch gehalte in de wereld, ook in 2018, achteruitgaan.

Dat democratieën wereldwijd onder druk staan kan eigenlijk niemand zijn ontgaan. De vier grootste democratieën ter wereld, de Verenigde Staten (Donald Trump), India (Narendra Modi), Brazilië (Jair Bolsonaro) en Indonesië (Joko Widodo), worden geregeerd door populisten. Maar ook dichter bij huis gaat het niet best en worden landen binnen Europa door Freedom House niet als vrij gekenmerkt. Zo valt Hongarije binnen de categorie “deels vrij” op basis van 25 indicatoren voor politieke en burgerlijke vrijheden. Ook de situatie in landen als Italië en Oostenrijk waar het populisme regeert is op zijn minst zorgwekkend, en dan hebben we het nog niet over Brexit…

Toch lijkt deze wereldwijde trend paradoxaal; het volk heeft immers zelf gekozen voor deze leiders. De erosie van de democratie is daarmee het gevolg van hetzelfde democratische systeem. Het is vanuit democratisch oogpunt ook niet problematisch dat populisten verkiezingen winnen, het wordt pas problematisch wanneer populisten eenmaal regeren en niet aarzelen om democratische instituties en waarden te schenden, stelt Van Straaten in het NRC. De Duits-Amerikaanse politicoloog Yascha Mounk en Poolse hoogleraar Jan Zielonka schetsen eenzelfde soort patroon van dit proces; de nieuwgekozen leiders kiezen allereerst een groep minderheden die zij framen als een bedreiging voor het land. Voorts richten zij zich op de gevestigde elite en democratische instanties; de rechtelijke macht, de media, academici en non-gouvernementele organisaties. Macro-economische trends en globalisering hebben voor groeiende economische ongelijkheid en een instabiele economie gezorgd dat leidt tot een klimaat van onzekerheden waarin de populisten het beste gedijen. 

Wat betekent dit voor Nederland? Met de Provinciale Statenverkiezingen voor de deur is het goed deze trend in het oog te houden en ons te wapenen tegen populisten. Want hoewel de Provinciale Statenverkiezingen wellicht minder (media) aandacht krijgen, wordt op 20 maart indirect ook bepaald wie er de macht in de Eerste Kamer krijgt en dat is wel degelijk van belang. Persoonlijk vind ik het dan ook behoorlijk zorgwekkend dat Forum voor Democratie (FvD), op 12 tot 16 zetels staat. Hoewel de alternative facts die FvD verkondigt wel worden ontkracht, zoals de veel gepredikte 1.000 miljard euro voor het klimaatbeleid door Baudet, lijken verontwaardiging en feiten niet genoeg te zijn om het politieke succes van FvD te schaden. Ook tijdens het eerste lijsttrekkersdebat was de populistische strategie van FvD zichtbaar; Henk Otten probeerde bij elke stelling immigratie als hoofdoorzaak van het probleem te bestempelen. De reacties van de overige deelnemers, verontwaardiging of zelfs lacherig, zijn waarschijnlijk niet genoeg om het tij te keren. Door de onwaarheden aan de kaak te stellen zullen we er niet komen stelt Yascha Mounk, zelfs de aanhangers weten vaak dat hun leider liegt.

Er ligt wat mij betreft meer dan ooit een grote verantwoordelijkheid voor de andere lijsttrekkers om een goed, genuanceerd en overtuigend tegengeluid te laten horen. Niet alleen door het ongelijk van de populisten aan te kaarten maar ook een podium te bieden voor de zorgen van de “gewone burger”. En aan ons burgers de taak om kritisch te blijven nadenken.

Wij houden de komende verkiezingen dus nauw in de gaten. U ook?

Ook een Wepublic Verkiezingsmonitor om op de hoogte te blijven van alle ontwikkelingen rondom de Provinciale Statenverkiezingen of de Europese Parlementsverkiezingen?

Klik hier voor meer informatie.

Bronnen:

• Freedom House Report 2019.
• “De wereld is vorig jaar wéér minder democratisch geworden” Van Straaten voor NRC 16-17 februari 2019 (link).
• De Duits-Amerikaanse politicoloog Yascha Mounk: ‘Populisten liegen voor zichzelf, niet voor jou’, Peter Giesen voor de Volkskrant 8 februari 2019 (link).